مقبره گنبدسبز؛ عرصه تجلی میراث معماری صفویه در مشهد مقدس

بقاع متبرکه و اماکن آرامگاهی همواره از جایگاه ویژه ای در معماری ایران برخوردار بوده اند. یکی از مهم ترین عناصر و پدیده های معماری دوره صفویه در مشهد، بنای آرامگاهی گنبدسبز می باشد. نفاست و ویژگی های هنری و معماری بنای مذکور که جلوه ای خاص به آن بخشیده است از جنبه های گوناگون تاریخی، هنری، مذهبی و اجتماعی قابل بحث و بررسی می باشد. شاخصه هایی چون عناصر معماری ممتاز و تزیینات آن به فراخور اهمیتی که هر یک دارند، می توانند بیانگر وجود رابطه ساختار و تزئینات بنا با عقاید شخصیت مدفون در آن، عوامل تأثیرگذار در شکل گیری بنا، مقایسه وجوه اشتراک و افتراق ویژگی های بنا با نمونه های مجاور و تأثیر و تأثرات آن و هم چنین جایگاه بنا در سیر تحول معماری بناهای آرامگاهی می باشند. روش تحقیق در این مقاله از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و مهم ترین ابزار گردآوری اطلاعات بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و میدانی می باشد. نتیجه حاصل از این گفتار مبین این مسأله است که بنای گنبدسبز تداوم سبک هنر و معماری آرامگاهی دوره تیموری و قبل از آن بوده است و با توجه به منابع مکتوب و غیرمکتوب، ساخت بنا در دوره شاه عباس اول آغاز و در زمان شاه عباس دوم تکمیل گردید. شخصیت اصلی مدفون در بین شخصیت های مجهول، محمدمؤمن مشهدی مطمئن تر به نظر می رسد و از سایر افراد مدفون در بنا، اطلاعی در دست نیست.